Animal Info

Jouw favoriete zoölogie Website!

Gordeldier

Cingulata

Grootte en Gewicht

De grootte en het gewicht van gordeldieren verschillen sterk per soort:

  • Kleinste soort: Roze fee-gordeldier (Chlamyphorus truncatus)

    • Lengte: ongeveer 13–15 cm
    • Gewicht: slechts 90–120 gram
  • Grootste soort: Reuzen-gordeldier (Priodontes maximus)

    • Lengte: tot 100–150 cm
    • Gewicht: tot wel 30–60 kg

Mannetjes en vrouwtjes zijn meestal vergelijkbaar in grootte, al kunnen mannetjes iets zwaarder zijn.

 

Voedsel

Gordeldieren zijn omnivoren, maar de meeste soorten eten vooral:

  • Insecten (zoals mieren en termieten)
  • Larven
  • Wormen
  • Soms kleine gewervelden, fruit, en plantenwortels

Ze gebruiken hun scherpe klauwen om te graven en hun lange, kleverige tong om insecten op te vangen.

 

Levensduur

  • In het wild: gemiddeld 4 tot 15 jaar, afhankelijk van de soort en omgeving.
  • In gevangenschap: sommige soorten kunnen tot 20 jaar leven, dankzij bescherming tegen roofdieren en ziektes.

 

Habitat en Verspreiding

Gordeldieren leven in diverse habitats:

  • Savannes
  • Bossen
  • Halfwoestijnen
  • Graslanden

 

Continent:

  • Alleen in Amerika, vooral Zuid-Amerika en delen van Noord-Amerika.

 

Landen waar ze voorkomen:

  • Brazilië
  • Argentinië
  • Bolivia
  • Paraguay
  • Uruguay
  • Venezuela
  • Mexico
  • In de VS: vooral in Texas, Florida, en zuidelijke staten

 

Familie en Verwanten

  • Familie: Dasypodidae
  • Orde: Cingulata
  • Verwante dieren (zelfde superorde Xenarthra):
    • Luiaards
    • Miereneters

Deze dieren delen kenmerken zoals een laag metabolisme en sterke klauwen voor graven of klimmen.

 

Kenmerken

  • Pantser van harde schubben
  • Korte poten met sterke klauwen
  • Langwerpige snuit
  • Kleine ogen (slecht zicht, maar goed reukvermogen)
  • Sommige soorten kunnen zich oprollen tot een bal (zoals het driebandgordeldier)

 

Interessante Feiten

  •  Het driebandgordeldier is de enige soort die zich volledig kan oprollen.
  •  Gordeldieren zijn goede gravers en maken uitgebreide tunnels.
  •  Ze zijn een van de weinige dieren die drager kunnen zijn van lepra, hoewel overdracht op mensen zeldzaam is.
  •  Ze kunnen verrassend snel rennen en zijn ook goede zwemmers.
  •  Veel soorten zijn nachtactief.

Extra informatie over Gordeldieren

Wat zijn Gordeldieren eigenlijk?

Gordeldieren zijn bijzondere zoogdieren die bekend staan om hun unieke pantserachtige huid. Ze behoren tot de familie Dasypodidae, binnen de orde Cingulata, en maken deel uit van de superorde Xenarthra — samen met hun verwanten: luiaarden en miereneters.

 

Hoe herken je een gordeldier?

Mensen herkennen gordeldieren meestal aan:

  • Hun harde, schubachtige pantser dat uit banden bestaat
  • Een langwerpige snuit
  • Korte poten met sterke klauwen om te graven
  • Een laag lichaam dicht bij de grond
  • Sommige soorten kunnen zich oprollen tot een bal als verdediging

 

Wat doet een gordeldier eigenlijk?

In de natuur:

  • Ze graven holen om in te slapen of zich te verstoppen
  • Ze zoeken naar insecten, vooral mieren en termieten
  • Ze zijn vaak nachtactief en gebruiken hun reukvermogen om voedsel te vinden
  • Ze leven meestal solitair en zijn territoriaal
  • Ze zorgen voor hun jongen in ondergrondse nesten

 

Familie en Verwantschap

  • Familie: Dasypodidae
  • Orde: Cingulata
  • Superorde: Xenarthra — verwant aan:
    • Luiaarden (Folivora)
    • Miereneters (Vermilingua)

Deze dieren delen unieke anatomische kenmerken, zoals extra gewrichten in de wervelkolom en een laag metabolisme.

 

📋 Hoeveel soorten gordeldieren zijn er?

Er zijn 21 erkende soorten gordeldieren, verdeeld over verschillende geslachten. Hier is een overzicht:

Lijst van soorten gordeldieren

  1. Reuzen-gordeldierPriodontes maximus
  2. Zevenband-gordeldierDasypus septemcinctus
  3. Negenband-gordeldierDasypus novemcinctus
  4. Elfband-gordeldierDasypus hybridus
  5. Drieband-gordeldierTolypeutes tricinctus
  6. Zuiderlijke drieband-gordeldierTolypeutes matacus
  7. gordelmol – Chlamyphorus truncatus
  8. Grote fee-gordeldierCalyptophractus retusus
  9. Zevenband langsnuit-gordeldierDasypus septemcinctus
  10. Elfband langsnuit-gordeldierDasypus hybridus
  11. Zuidelijke langsnuit-gordeldierDasypus sabanicola
  12. Noordelijke langsnuit-gordeldierDasypus kappleri
  13. Cabassous gordeldierCabassous centralis
  14. Noordelijke CabassousCabassous tatouay
  15. Zuidelijke CabassousCabassous unicinctus
  16. Chacoan gordeldierChaetophractus vellerosus
  17. PelosogordeldierChaetophractus nationi
  18. Gekroesd gordeldierChaetophractus villosus
  19. Andes gordeldierDasypus pilosus
  20. Centraal-Amerikaans gordeldierCabassous centralis
  21. Amazonisch gordeldierDasypus beniensis

Hier Afbeelding van verschillende soorten.

Het Classificatie van de Gordeldier.

Gordeldieren zijn zoogdieren met een unieke evolutionaire achtergrond. Laten we stap voor stap hun classificatie bekijken:

Superorde: Xenarthra

De superorde Xenarthra omvat drie hoofdgroepen:

  1. Gordeldieren – Orde: Cingulata
  2. Luiaarden – Orde: Folivora
  3. Miereneters – Orde: Vermilingua

De luiaarden en miereneters behoren samen tot een andere groep binnen de placentale zoogdieren, genaamd:

Placentalia-groep: Pilosa

  • Pilosa bevat:
    • Folivora (luiaarden)
    • Vermilingua (miereneters)

Gordeldieren behoren niet tot Pilosa, maar hebben hun eigen orde:

Hier is de stamboom van ''Xenarthra''

Orde: Cingulata

Gelukkig behoort de orde Cingulata ook tot de superorde Xenarthra, dus ze zijn nog steeds verwant aan luiaarden en miereneters.

 

Binnen de orde Cingulata zijn er vier levende families en twee uitgestorven families.

 

Levende families binnen Cingulata

1. Dasypodidae

  • Soorten: o.a. Dasypus novemcinctus (Negenband-gordeldier)
  • Kenmerken:
    • Meerdere smalle banden op het pantser
    • Goed aangepast aan graven
    • Meest voorkomende familie

2. Euphractinae

  • Soorten: o.a. Chaetophractus villosus (Gekroesd gordeldier), Chaetophractus vellerosus
  • Kenmerken:
    • Dikker pantser met haar tussen de platen
    • Leven in koelere gebieden zoals Argentinië en Bolivia

3. Chlamyphorinae

  • Soorten: Chlamyphorus truncatus (Gordelmol), Calyptophractus retusus
  • Kenmerken:
    • Kleinste gordeldieren
    • Zacht pantser, deels verborgen onder de huid
    • Leven ondergronds

4. Tolypeutinae

  • Soorten: Tolypeutes matacus, Tolypeutes tricinctus (Drieband-gordeldieren)
  • Kenmerken:
    • Kunnen zich volledig oprollen tot een bal
    • Pantser bestaat uit drie brede banden
    • Actief in droge gebieden

 

Uitgestorven families binnen Cingulata

1. Glyptodonts

  • Kenmerken:
    • Grote, zwaar gepantserde dieren
    • Pantser als een schildpad, zonder beweegbare banden
    • Sommige soorten waren zo groot als een kleine auto
  • Periode: Leefden van het Laat-Eoceen tot het Laat-Pleistoceen
  • Verwantschap: Nauwe verwanten van moderne gordeldieren, vooral Tolypeutinae

Heir afbeelding van skelet van Glytodon.

2. Pampatheres

  • Kenmerken:
    • Middelgrote gordeldieren met flexibel pantser
    • Pantser leek op dat van Dasypodidae, maar robuuster
  • Periode: Leefden van het Mioceen tot het Pleistoceen
  • Verwantschap: Verwant aan Euphractinae en Tolypeutinae

Heir afbeelding van skelet van Pampatheree.

Wat is de ''pantser'' eigenlijk voor?

Het pantser van het gordeldier, ook wel “schubben” genoemd, is een uniek en krachtig beschermingsmechanisme. Dit pantser bestaat uit verbeende huidschilden die het dier omhullen als een natuurlijke harnas. Het is opgebouwd uit keratine (hetzelfde eiwit waaruit nagels en haar bestaan) en uit speciale botstructuren die osteodermen worden genoemd.

 

Hoe is het pantser opgebouwd?

Het pantser van het gordeldier bestaat uit meerdere lagen, elk met een specifieke functie:

  1. Epidermis – De buitenste laag, rijk aan keratine, biedt een eerste barrière tegen schade.
  2. Dermis – De middelste laag, waar de osteodermen zich bevinden. Deze botplaatjes geven het pantser zijn stevigheid.
  3. Onderhuidse laag – Deze laag verbindt het pantser met het lichaam en bevat bloedvaten en zenuwen.

Afhankelijk van de soort kan het gordeldier tussen de 6 tot 11 beweegbare banden hebben, die het dier helpen om zich op te rollen en toch flexibel te blijven.

 

Waarom is het pantser belangrijk?

Het pantser is essentieel voor het gordeldier om verschillende redenen:

  • Bescherming tegen roofdieren zoals jaguars en coyotes.
  • Ondersteuning van het lichaam, inclusief de huid, het bekken, de ribbenkast, de schedel en het gehele musculoskeletale systeem.
  • Verdediging tegen omgevingsfactoren, zoals scherpe takken, stenen en zelfs insectenbeten.

 

Hoe sterk is het pantser?

Het pantser van sommige gordeldieren is verrassend krachtig. Tests hebben aangetoond dat het pantser een druk van tot wel 80 psi (pounds per square inch) kan weerstaan. Dat is genoeg om bescherming te bieden tegen beten van middelgrote roofdieren en lichte impact van voertuigen.

De soort met het sterkste pantser is waarschijnlijk de driebands gordeldier (Tolypeutes tricinctus). Deze soort kan zich volledig oprollen tot een bal, waarbij het pantser alle kwetsbare delen volledig afsluit.

 

Zijn er dingen waar het pantser niet tegen kan?

Hoewel het pantser indrukwekkend is, heeft het ook zijn grenzen:

  • Zware voertuigen zoals auto’s kunnen het pantser breken.
  • Grote roofdieren met krachtige kaken, zoals jaguars, kunnen soms door het pantser heen bijten.
  • Ziekten en parasieten kunnen het pantser aantasten van binnenuit.
  • Extreme hitte of kou kan het pantser beschadigen, vooral als het dier langdurig wordt blootgesteld.

 

Hier plaatje van een lege pantser van een Gordeldier.

Zijn Gordeldieren kogelvrij?

Dat is een lastige vraag — en eentje die mensen vaak verkeerd inschatten. Veel mensen denken dat het pantser van een gordeldier onverwoestbaar is, alsof het een soort natuurlijke kogelvrij vest is. Maar de waarheid is genuanceerder: het hangt af van het type kogel, de snelheid, en de soort gordeldier.

 

Hoe reageert het pantser op kogels?

Het pantser van een gordeldier is sterk, maar niet ondoordringbaar. Hier zijn een paar factoren die bepalen of het pantser een kogel kan tegenhouden:

  • Kleine kogels (zoals .22 kaliber, dunne millimeterkogels) kunnen soms niet door het pantser heen dringen, vooral als ze langzaam worden afgevuurd.
  • Grote kogels (zoals .45 kaliber of hoger) met meer lengte en massa kunnen wel door het pantser breken, vooral bij hoge snelheid.
  • Langzame kogels kunnen worden afgeketst of slechts oppervlakkige schade veroorzaken.
  • Snelle kogels (zoals uit een jachtgeweer of revolver) kunnen een gat slaan in het pantser, wat ernstige verwondingen of zelfs de dood tot gevolg kan hebben.

 

Wat gebeurt er met het gordeldier?

Afhankelijk van de situatie kan het gordeldier:

  • Ongedeerd blijven, vooral bij lichte impact.
  • Gewond raken, bijvoorbeeld interne schade of breuken.
  • In zeldzame gevallen, de kogel afketsen — en dat kan verrassende gevolgen hebben.

 

Incidenten met kogels en gordeldieren

Er zijn een paar opmerkelijke verhalen uit de VS:

  • Texas, 2015: Een man schoot meerdere keren op een gordeldier met een revolver. Eén kogel ketste af van het pantser, vloog terug en raakte de man in zijn kaak. Hij moest naar het ziekenhuis.
  • Georgia, VS: Een man schoot op een gordeldier, maar de kogel vloog door de lucht en eindigde in de rug van zijn schoonmoeder.

Deze incidenten laten zien dat het pantser soms verrassend effectief is — maar ook gevaarlijk als kogels afketsen.

 

Zijn er andere dieren die kogelbestendig zijn?

Er zijn een paar dieren die enigszins bestand zijn tegen kogels, afhankelijk van de omstandigheden:

  • Schubdieren – Hebben harde schubben van keratine, maar zijn niet volledig kogelvrij.
  • Krokodillen – Hun dikke huid en benige platen bieden enige bescherming.
  • Phloeodes diabolicus – Een keversoort met een extreem harde exoskelet, bestand tegen grote druk.
  • Olifanten, neushoorns, nijlpaarden – Hebben een dikke huid die lichte kogels soms kan tegenhouden.
  • Walvissen – Hun dikke vetlaag kan lichte kogels absorberen zonder ernstige schade.

Als je naar dit filmpje kijkt. gaan een man proberen de testen om het pantser te schieten met soort geweer.

🌍Gordeldier in andere talen🌍

🇳🇱🇧🇪 Gordeldier

🇬🇧🇺🇸 Armadillo

🇩🇪 Gürteltier

🇫🇷 tatou

🇮🇹 armadillo

🇪🇸🇲🇽 armadillo

🇵🇹🇧🇷 tatu

🇯🇵 アルマジロ  ( arumajiro )

🇨🇳 犰狳  ( qiú yú )

10 🇰🇷 아르마딜로  ( areumadillo )