Vleermuis

Chiroptera

Grootte en Gewicht

Kleinste vleermuis: De hommelvleermuis (ook wel Kitti’s varkensneusvleermuis) is slechts 3 cm lang en weegt ongeveer 2 gram.
Grootste vleermuis: De vliegende hond (zoals de kalong) kan een vleugelspanwijdte van 1,7 meter bereiken en weegt tot 1,5 kg.
Er is geen groot verschil in grootte tussen mannetjes en vrouwtjes, hoewel vrouwtjes soms iets groter kunnen zijn, vooral tijdens de draagtijd.

Levensduur

Vleermuizen kunnen verrassend oud worden:
- Kleine soorten: gemiddeld 5 tot 10 jaar.
- Sommige soorten: tot wel 30 tot 40 jaar in het wild!
- Ze hebben een lang leven in verhouding tot hun lichaamsgrootte, wat zeldzaam is bij zoogdieren.

Voeding

Insecteneters: De meeste vleermuizen eten insecten zoals muggen, kevers en motten.
Vruchteneters: Vliegende honden eten fruit, nectar en bloemen.
Vleeseters: Sommige soorten eten kleine dieren zoals kikkers, vissen of vogels.
Bloeddrinkers: De beroemde vampier vleermuis voedt zich met bloed van andere dieren (komt alleen voor in Latijns-Amerika).

Uiterlijke Kenmerken

Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die actief kunnen vliegen.
Ze hebben:
- Vleugels die bestaan uit een dunne huid gespannen over verlengde vingers.
- Grote oren (voor echolocatie bij insecteneters).
- Kleine ogen, maar veel soorten kunnen goed zien.
- Verschillende kleuren: van bruin en zwart tot roodachtig of grijs.

Familie en Classificatie

Vleermuizen behoren tot de orde Chiroptera.
Ze worden verdeeld in twee hoofdgroepen:
- Microchiroptera (kleine vleermuizen, vaak insecteneters).
- Megachiroptera (grote vleermuizen, zoals vliegende honden).

Habitat en Verspreiding

Vleermuizen leven op alle continenten behalve Antarctica.
Ze komen voor in:
- Grotten, bomen, gebouwen, bruggen.
- Tropische regenwouden, woestijnen, steden en landbouwgebieden.
Ze zijn nachtactief en rusten overdag op beschutte plekken.

Interessante Feiten

Vleermuizen gebruiken echolocatie om in het donker te navigeren en prooien te vinden.
Ze zijn essentieel voor ecosystemen: bestuiven bloemen, verspreiden zaden en bestrijden insectenplagen.
Sommige vleermuizen kunnen meer dan 1.000 insecten per uur eten!
Vleermuizen zijn niet blind – ze kunnen zien én horen goed.
Ze hangen ondersteboven omdat hun poten zo gebouwd zijn dat dit weinig energie kost.

Extra informatie over Vleermuizen

Waarom hangen vleermuizen ondersteboven?

Reden van het hangen

Vleermuizen hangen ondersteboven omdat:

Ze niet kunnen opstijgen vanaf de grond zoals vogels. Hun vleugels zijn niet krachtig genoeg om van een vlakke ondergrond op te stijgen.
Door ondersteboven te hangen, kunnen ze zich laten vallen en meteen wegvliegen.
Het is een veilige rustplek: roofdieren kunnen hen moeilijk bereiken aan plafonds van grotten of hoge plekken.

Hoe werkt dat in hun lichaam?

Achterpoten en pezen

Vleermuizen hebben speciale pezen in hun achterpoten.
Als ze zich vastgrijpen, vergrendelen hun pezen automatisch zonder dat ze spierkracht hoeven te gebruiken.
Daardoor kunnen ze urenlang hangen zonder moe te worden.

Geen holle botten

In tegenstelling tot vogels hebben vleermuizen geen holle botten.
Hun botten zijn steviger en dichter, wat hen helpt bij het hangen en klimmen.

Hoe lang kunnen ze hangen?

Vleermuizen kunnen uren tot zelfs dagen ondersteboven hangen, vooral tijdens rust of winterslaap.
Tijdens winterslaap (hibernatie) hangen ze wekenlang zonder te eten of te bewegen.

Hebben ze er last van?

Nee, vleermuizen hebben geen last van het ondersteboven hangen.
Hun bloedsomloop is aangepast zodat het bloed niet naar hun hoofd stroomt zoals bij mensen zou gebeuren.
Hun hart en bloedvaten zijn zo gebouwd dat ze zonder problemen in die houding kunnen blijven.

Gedrag bij het hangen

Ze hangen vaak in groepen (kolonies), dicht tegen elkaar aan voor warmte.
Sommige soorten wisselen van plek of hangen alleen.
Bij gevaar kunnen ze zich snel loslaten en wegvliegen.

Wat gebeurt er als een mens ondersteboven hangt als een Vleermuis?

Als een mens ondersteboven hangt zoals een vleermuis, kunnen er een paar dingen gebeuren, vooral als het te lang duurt. Kort samengevat:

Bloed stroomt naar het hoofd: dit kan hoofdpijn, duizeligheid of druk op de ogen veroorzaken.
Hart moet harder werken: om bloed terug naar de benen te pompen.
Na lange tijd gevaarlijk: risico op flauwvallen of schade aan bloedvaten en organen.

Interessante feiten

Vleermuizen slapen, rusten, paren en zelfs baren ondersteboven.
Ze gebruiken hun klauwen om zich vast te houden aan rotsen, boomtakken of plafonds.
Als een vleermuis sterft terwijl hij hangt, blijft hij vaak nog even hangen door de vergrendelde pezen.

Lekker gezellig samen.

Waarom hebben Vleermuizen last van licht?

Gevoeligheid voor licht

Vleermuizen zijn nachtactieve dieren (nocturnaal), wat betekent dat ze vooral ’s nachts actief zijn.
Hun ogen zijn aangepast aan zwak licht en duisternis.
Fel licht, zoals van lampen of de zon, kan hun zicht verstoren en hun natuurlijke gedrag beïnvloeden.

Wat betekent dat precies?

Vleermuizen gebruiken echolocatie om te navigeren in het donker, maar ze kunnen ook zien.
Fel licht kan:
- Hun oriëntatie verstoren.
- Hen stress bezorgen.
- Hun voedselzoektocht bemoeilijken.
- Hen zichtbaarder maken voor roofdieren.

Gedrag bij licht

Als vleermuizen plotseling licht zien:

Ze kunnen terugvliegen naar hun schuilplaats.
Ze worden minder actief of vermijden verlichte gebieden.
Sommige soorten vermijden zelfs gebieden met kunstlicht, zoals straatlantaarns.

Hebben vleermuizen last van zonlicht?

Ja, meestal wel:

Overdag slapen vleermuizen op donkere, koele plekken zoals grotten, boomholtes of gebouwen.
Zonlicht is te fel voor hun ogen en kan hun lichaam oververhitten.
Daarom zijn ze overdag inactief en zoeken ze beschutting.

Interessant weetje

Sommige soorten, zoals de grootoorvleermuis, zijn extra gevoelig voor licht en vermijden zelfs maanlicht!
Toch zijn er ook een paar soorten die lichttoleranter zijn en soms bij schemering of in de buurt van lantaarns jagen, omdat daar veel insecten zijn.

Het leren van het echolocatie van de Vleermuis.

Wat is echolocatie?

Echolocatie is een manier waarop vleermuizen zich oriënteren en jagen in het donker.
Ze zenden hoge geluidsgolven uit via hun mond of neus. Deze geluiden kaatsen terug als echo’s wanneer ze een object raken, zoals een insect of een muur.

De vleermuis luistert naar de echo en bepaalt zo:

Waar het object is
Hoe ver weg het is
Hoe groot het is
Of het beweegt

Waarvoor gebruiken vleermuizen echolocatie?

Jagen op insecten in het donker
Navigeren door grotten, bossen of gebouwen
Vermijden van obstakels
Soms ook om andere vleermuizen te herkennen

Hoe snel is echolocatie?

Vleermuizen kunnen tot 200 geluidspulsen per seconde uitzenden tijdens het jagen (dit heet een “feeding buzz”).
De reactietijd tussen het uitzenden van een geluid en het horen van de echo is minder dan een seconde.
Dit maakt echolocatie razendsnel en nauwkeurig, zelfs bij hoge snelheden in de lucht.

Gebruiken vleermuizen echolocatie om te communiceren?

Echolocatie is niet bedoeld als communicatie, maar:
- Sommige soorten kunnen via hun geluiden elkaar herkennen.
- Ze kunnen ook afstand houden of territorium aangeven.
Voor echte communicatie gebruiken vleermuizen vaak andere geluiden, zoals piepjes, roepjes of sociale geluiden.

Hoe luid is echolocatie?

Echolocatiegeluiden zijn zeer luid, vaak tussen de 60 en 140 decibel:
- Ter vergelijking: een straalvliegtuig op korte afstand is ongeveer 130 dB.
Mensen kunnen deze geluiden meestal niet horen, omdat ze in het ultrasone bereik liggen (boven 20.000 Hz).

Interessant weetje

Sommige vleermuizen kunnen hun echolocatie aanpassen aan hun omgeving: in een open veld gebruiken ze andere geluiden dan in een dicht bos.
Vleermuizen die in groepen jagen, kunnen hun geluiden aanpassen om elkaar niet te storen – een soort akoestische “privacy”.

Zijn er ook andere dieren die gebruiken echolocatie?

Vleermuizen zijn beroemd om hun echolocatie, maar ze zijn niet de enige dieren die deze bijzondere vaardigheid gebruiken. Hier is een overzicht van andere dieren die ook echolocatie gebruiken:

Dolfijnen en Tandwalvissen

Dolfijnen, orka’s en andere tandwalvissen gebruiken klikgeluiden om te navigeren en prooien te vinden in troebel water.
Hun echolocatie is zo nauwkeurig dat ze zelfs de vorm en grootte van objecten kunnen herkennen.

Walvissen zoals de Potvis

Potvissen gebruiken krachtige klikgeluiden die door kilometers water kunnen reizen.
Ze gebruiken echolocatie om te jagen op inktvissen in de diepe oceaan.

Spitsmuizen

Deze kleine zoogdieren gebruiken hoge piepgeluiden om hun omgeving te verkennen.
Hun echolocatie is minder verfijnd dan die van vleermuizen, maar helpt hen bij het navigeren in het donker.

Vogels met echolocatie

Sommige vogels gebruiken een eenvoudige vorm van echolocatie, vooral in donkere leefomgevingen:

Olievogel (Steatornis caripensis)
- Leeft in donkere grotten in Zuid-Amerika.
- Gebruikt klikgeluiden om obstakels te vermijden.
Grotvogel (Aerodramus-soorten)
- Komt voor in Zuidoost-Azië.
- Gebruikt klikjes om in grotten te navigeren waar ze nesten bouwen.
Gierzwaluwen (sommige soorten)
- Sommige soorten gebruiken eenvoudige echolocatie in donkere nestplaatsen.

Interessant weetje

Echolocatie is een voorbeeld van convergente evolutie: verschillende diersoorten hebben onafhankelijk van elkaar deze vaardigheid ontwikkeld om zich aan te passen aan hun omgeving.

Hoe snel kan een Vleermuis zijn?

Snelheid

De snelste vleermuis die ooit is gemeten is de Mexicaanse vrije staartvleermuis (Tadarida brasiliensis).
Deze vleermuis kan snelheden bereiken tot wel 160 km/u in een duikvlucht — sneller dan veel vogels!

Gemiddelde snelheid

De meeste vleermuizen vliegen met een snelheid tussen de 20 en 50 km/u, afhankelijk van de soort en de omstandigheden.

Waar is die snelheid voor?

Jagen: Snelheid helpt bij het vangen van vliegende insecten in de lucht.
Vluchtgedrag: Vleermuizen moeten soms ontsnappen aan roofdieren zoals uilen of valken.
Migratie: Sommige soorten leggen grote afstanden af en hebben snelheid nodig om efficiënt te reizen.
Territoriumverdediging: In sommige gevallen gebruiken ze snelheid om hun gebied te beschermen tegen andere vleermuizen.

Gedrag tijdens het vliegen

Vleermuizen zijn zeer wendbaar in de lucht. Ze kunnen scherpe bochten maken, stilhangen en zelfs achteruit vliegen.
Tijdens het jagen maken ze gebruik van echolocatie om prooien te lokaliseren en te volgen.
Sommige soorten vliegen hoog en snel, andere laag en langzaam tussen bomen of struiken.

Snelste en langzaamste vleermuizen

Snelste vleermuis

Mexicaanse vrije staartvleermuis (Tadarida brasiliensis)
- Tot 160 km/u
- Slank lichaam, lange vleugels, gebouwd voor snelheid

Langzaamste vleermuis

Grote bruine vleermuis (Eptesicus fuscus) of kleine hoefijzerneus (Rhinolophus hipposideros)
- Vliegt vaak rond de 15–20 km/u
- Meer gericht op precisie en wendbaarheid dan snelheid

Interessant weetje

De snelheid van vleermuizen werd pas recent nauwkeurig gemeten met radartechnologie en GPS-trackers.
Sommige vleermuizen kunnen hun vleugels aanpassen tijdens de vlucht om snelheid of wendbaarheid te verbeteren.